Roma zijn overal geweest, maar nergens welkom
Roma roepen bij velen het beeld op van bedelende vrouwen in lange gewaden met een slapend kind aan het station of in de winkelstraat. Of van zelfgebouwde krotten, ergens in de stad op een braakliggend lapje grond. Of nog van krakers van lege panden. Deze stereotiepe denkbeelden zijn al meerdere eeuwen wijdverspreid, maar weinigen kennen de geschiedenis van deze bevolkingsgroep of nog de diversiteit ervan.
Een blik door het sleutelgat
Dé Roma bestaat niet. Er zijn verschillende “groepen” Roma, die al eeuwenlang verspreid zijn over verschillende continenten. Denk maar aan de Kale, Romanichels, Manoesjen, Ashkali, etc. De meesten wonen in de Balkan, maar grote groepen zijn ook terug te vinden in West-Europa, Amerika of nog Noord-Afrika. Wat ze gemeenschappelijk hebben is dat ze van Indiase herkomst zijn en doorheen de eeuwen een nomadisch bestaan hebben gekend.
Er bestaan weinig geschreven bronnen over de oorsprong en verspreiding van de Roma volkeren. Wel weten we dat hun recente geschiedenis gekenmerkt is door uitbuiting, uitsluiting en discriminatie. Grote groepen kenden bijvoorbeeld de slavernij in Oost-Europa. Tijdens de Tweede Wereldoorlog lieten honderdduizenden hun leven in de concentratiekampen onder het naziregime en werden ze ook slachtoffer van brutale medische experimenten.
Net als in het verleden zijn Roma vandaag spijtig genoeg nog steeds vaak het mikpunt van systematische discriminatie in onze samenleving.
Net als in het verleden, zijn Roma vandaag spijtig genoeg nog steeds vaak het mikpunt van systematische discriminatie in onze samenleving. Ze worden door Europa zelf aanzien als één van de meest gediscrimineerde en gemarginaliseerde minderheden.
Roma in België
Met de Roma duiden we in Vlaanderen en Brussel de gemeenschappen aan die sinds 1990 vanuit Oost-Europa (Roemenië, Slovakije en ex-Joegoslavië ) naar ons land zijn gekomen. Deze bevolkingsgroep wonen niet in een woonwagen. Maar we vergeten vaak dat ons land daarnaast ook Romavolkeren kent die hier reeds vele eeuwen verblijven, de Belgische woonwagenbewoners. Zij voelen zich niet verwant met recente gemigreerde gemeenschappen uit Oost-Europa. Meer specifiek gaat het over de Belgische Manoesjen en de Roms. Zij beschikken al lang over de Belgische nationaliteit en wat hun bindt is hun manier van wonen nl. de woonwagen. We onderscheiden in België nog een derde groep woonwagenbewoners, met name de Voyageurs. Zij zijn te onderscheiden van Roma volkeren omdat ze oorspronkelijk van Belgische herkomst zijn.
De diverse Roma-volkeren (alsook de Voyageurs) botsen nog steeds op enorme drempels in onze samenleving. Er is in België bijvoorbeeld een structureel tekort aan standplaatsen voor mensen die in een woonwagen leven. Dit brengt voor heel wat gezinnen serieuze problemen met zich mee. Rom families zonder vaste woonplaats bijvoorbeeld, trekken van stad tot stad, van verlaten parking tot afgelegen industrieterrein, dagelijks op zoek naar een rustige plek omdat ze telkens verjaagd worden door de plaatselijke autoriteiten die hun komst vaak als een bedreiging zien. Ze verliezen hierdoor elke band met de omringende samenleving en hebben geen aansluiting meer met ons welzijnssysteem, met het onderwijs, met de zorgverlening en met zoveel andere maatschappelijke diensten. De armoede en het sociaal isolement is hierdoor heel groot bij deze gezinnen. Waarschijnlijk zijn zo’n 300 woonwagengezinnen in Vlaanderen en Brussel hiervan het slachtoffer.
Rom families zonder vaste woonplaats zijn voortdurend op zoek naar een rustige plek omdat ze telkens verjaagd worden door de plaatselijke autoriteiten die hun komst vaak als een bedreiging zien.
Vandaag vieren we de cultuur van de Roma en staan we stil bij hun geschiedenis, die al eeuwenlang ingebed is in ons Vlaamse cultuur. Denk maar aan Django Reinhardt, of nog de erkenning van de woonwagencultuur als Vlaams immaterieel erfgoed in 2017. Maar hoewel Romagemeenschappen al lang in onze contreien vertoeven, hebben zij nog steeds te kampen met wijdverbreide discriminatie en marginalisering. Dit belemmert hun toegang tot het fundamentele recht op onderwijs, werk, behoorlijke huisvesting en basisgezondheidszorg. Het is dan ook belangrijk om vandaag niet enkel een schijfje van Django Reinhardt op te zetten, maar ook stil te staan bij hun huidige precaire situatie in onze samenleving. En liefst niet enkel stil staan, maar ook in actie schieten.
Terug naar het overzicht