Open brief aan de Eerste Minister
BELOFTE MAAKT SCHULD
Geachte Mijnheer de Eerste Minister,
Beste Premier,
‘We zijn er vast van overtuigd dat de hinderpalen voor de uitbanning van raciale discriminatie en de verwezenlijking van raciale gelijkheid voornamelijk te maken hebben met een gebrek aan politieke wil.’ Dat zijn niet onze woorden maar die van de VN-verklaring in Durban uit 2001. Als EU-voorzitter leidde België namens de EU-lidstaten de onderhandelingen, bij monde van Minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel. Ons land tekende de verklaring en engageerde zich tot de opmaak van een nationaal actieplan racisme. Ook het federaal parlement onderschreef de inhoud via een resolutie van Daniel Bacquelaine. Anno 2018 is dat plan er nog steeds niet. Het voluntarisme van 2001 staat in schril contrast met de passiviteit sindsdien. We werden nochtans op de vingers getikt door de Mensenrechtenraad, het comité ter uitbanning van rassendiscriminatie van de VN en de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie.
Ondertussen kreeg het Belgisch antiracistisch middenveld, Mijnheer de Premier, wel ruim de tijd om haar huiswerk te maken. We staan dan ook klaar om te participeren in het proces en te bewaken dat het beloofde interfederaal actieplan geen lege doos wordt. Vandaag stuurden we een verlanglijstje naar alle regeringen en parlementen in dit land. Want verder uitstellen of mislukken is geen optie.
Sinds 2001 werd de oorspronkelijke uitdaging alleen maar groter. 9/11, de daaropvolgende geopolitieke gebeurtenissen en bijhorende vluchtelingenbewegingen, de economische crisis, de aanslagen en de opkomst van nieuwe sociale media… bleken een vruchtbare voedingsbodem voor een steeds vijandiger maatschappelijk klimaat. Tussen 2003 en 2016 steeg het aantal meldingen rond raciale criteria bij UNIA van rond de 700 tot 1647. Ook discriminatieklachten inzake geloof en levensbeschouwing zitten in sterk stijgende lijn. Anno 2016 waren het er al 762. Onderzoek van het Europese Mensenrechtenagentschap toont aan dat meldingen slechts het topje van de ijsberg zijn. De talrijke slachtoffers botsen op discriminatie op de werkvloer, de huurmarkt, in het onderwijs maar ook in de media of door de politie. Racisme is in ons land geen uitzondering maar structureel en institutioneel. Al meer dan een decennium is ons land de trieste lantaarndrager van het Europese peloton op vlak van haar werkzaamheidsgraad voor personen met een migratieachtergrond. Van alle OESO-landen kampt ons land met één van de grootste etnische kloven in de onderwijsprestaties van leerlingen.
Een ambitieus en alomvattend plan dat het tij kan keren: welke ingrediënten vergt dat? De strijd tegen racisme is in de eerste plaats een overheidsverantwoordelijkheid, stelt de VN. Maar de ontwikkeling, uitwerking en evaluatie van een nationaal actieplan tegen racisme dient wel in nauw overleg te gebeuren met antiracistische organisaties en uiteraard met de vertegenwoordigers van de slachtoffers zelf. De tekst uit 2001 vraagt terecht aandacht voor specifieke groepen: migranten en vluchtelingen, Roma en trekkende bevolkingsgroepen, slachtoffers van islamofobie en antisemitisme, slachtoffers van mensenhandel, van ons koloniale verleden, slachtoffers van afrophobia, vrouwen en mannen die omwille van hun geloof beperkt worden in de expressie van hun religieuze identiteit… We vragen Uw Regering daarom een stuurgroep bijeen te roepen met alle relevante actoren – liever vandaag dan morgen.
Een nationaal actieplan moet ambitieus en alomvattend zijn, wil het een tastbare vooruitgang brengen in het leven van de vele slachtoffers. In onze federale realiteit vraagt dat uiteraard ook de betrokkenheid van alle beleidsniveaus. Het interfederaal plan mag niet enkel inzetten op het horizontale en alledaagse racisme tussen burgers onderling maar moet ook institutioneel racisme tackelen. Dat vergt een versterkte repressieve aanpak van racisme en discriminatie alsook het realiseren van volwaardige participatie in alle maatschappelijke domeinen.
Na 17 jaar kunt U zich uiteraard niet beperken tot het laaghangend fruit. Al valt er wat dat betreft nog wel wat te plukken, zoals de in het regeerakkoord beloofde slimme streefcijfers in de ambtenarij en in andere sectoren. Na al die jaren is er nood aan nieuw beleid. Naast preventie moet het plan ook inzetten op wet- en regelgeving, op handhaving en justitie. Want met sensibilisering alleen maak je uiteraard geen einde aan de straffeloosheid. Gelukkig liggen ook daar de beleidsopportuniteiten voor het oprapen.
Ten eerste ligt na tien jaar antidiscriminatiewetten eindelijk een evaluatie voor in het parlement. Daaruit blijkt vooral dat deze niet of onvoldoende worden gehandhaafd. Dat ligt aan moeilijkheden in de bewijsvoering door het ontbreken van een wetgevend kader voor proactieve praktijktesten door inspectiediensten in alle maatschappelijke domeinen. Maar ook aan te lage en weinig afschrikwekkende sancties en aan drempels in de rechtstoegang. De antiracisme en -discriminatiewetten afdwingbaar maken, moet de eerste prioriteit krijgen.
Ten tweede blijft ook het politie- en justitieapparaat, dat deze wetten precies moet handhaven, niet onbesproken. Verschillende politiekorpsen liggen onder vuur omwille van racisme door en binnen de politie. Er is nood aan een duidelijker regelgevend kader dat racisme en etnisch profileren verbiedt, aan een kordater tuchtbeleid en robuustere interne controlesystemen. En aan een politie- en justitieapparaat dat de bevolkingssamenstelling weerspiegelt.
Ten derde zijn positieve acties nodig om effectieve participatie van gediscrimineerde groepen mogelijk te maken in alle domeinen van het maatschappelijk leven, stelt de verklaring van 2001. Dat geldt zeker voor sleutelsectoren zoals politie, justitie, onderwijs, overheid, zorg en media. Positieve acties werden in Europese richtlijnen, federale wetten, decreten en ordonnanties voorzien. Maar het uitvoeringsbesluit om de voorwaarden voor het voeren van positieve acties te verduidelijken, is er nog steeds niet. Het instrument bleef dus onbenut omwille van rechtsonzekerheid. Uw Regering dient hierin verandering te brengen met een duidelijker juridisch en beleidskader.
Ten vierde tonen tal van recente online incidenten aan dat hate speech aanzet tot haat maar niet tot debat. Al in 2001 waarschuwde de internationale gemeenschap hiervoor. Sindsdien is de situatie er niet bepaald op verbeterd. Naar Duits voorbeeld kan de overheid serieuze boetes afdwingen bij (social) mediabedrijven die hate speech niet binnen de 24 uur verwijderen en doorseinen aan het gerecht. Want de overheid heeft een taak in het bewaken van het democratisch debat.
Wil het interfederaal actieplan echt een keerpunt worden in de strijd tegen racisme, dan moet het toekomstgericht zijn en korte termijn politieke belangen overstijgen. We richten ons daarom tot U, Mijnheer de Premier. U heeft de kans om terug aan te knopen bij de voortrekkersrol die ons land destijds speelde in de strijd tegen racisme. Wij zien signalen dat de tijd er rijp voor is. In juni 2016 antwoordde Minister Reynders aan de VN dat België werk zou maken van een Nationaal Actieplan. Nog recenter beloofde Staatssecretaris Zuhal Demir binnenkort uit te pakken met een interfederaal plan. De vele slachtoffers van racisme hebben echter weinig boodschap aan die beloftes. We rekenen op U om deze voorzichtige tekenen van een heropflakkerende politieke wil in goede banen te leiden, zodat het interfederaal actieplan tegen racisme een echte prioriteit wordt.
Samen met ons.
De Coalitie voor een interfederaal actieplan tegen racisme*
*De Coalitie bestaat uit volgende organisaties:
ACLI Vlaanderen vzw, ACV-CSC, AIF+ vzw, Asbl Objectif - mouvement pour l'égalité des droits, BALKAN lgbtqia, Bamko asbl, BePax, BOEH!, CBAI asbl, Collectif Contre l'Islamophobie, ella vzw | Kenniscentrum gender en etniciteit, ENAR Europe, ENAR Belgium, Federatie van Marokkaanse Verenigingen, FENIKS vzw, Hand in Hand tegen racisme vzw, Hand-in-Hand Gent, Internationaal Comité vzw, Job@Ubuntu, Kif Kif vzw, Le Collectif Mémoire Coloniale de Lutte contre les Discriminations, Le Monde des Possibles – Liège, Liga voor Mensenrechten, Ligue des droits de l'Homme, Merhaba vzw, Minderhedenforum, MRAX, Mwinda Kitoko, ORBIT vzw, Platform Allochtone Jeugdwerkingen, Réseau de Soutien aux Victimes Brésiliennes de la Violence Domestique, RIMO Limburg vzw, Samenlevingsopbouw sector, School zonder Racisme vzw, SHARE (Forum des Migrants ), Tayush, Union des Progressistes Juifs de Belgique, VZW Jakoeboe - Welzijnsschakel Vluchtelingen Oostende.
Print deze paginaTerug naar het overzicht